بهداشت دل (قلب )

[بهمن پور]

سبک زندگی اسلامی از کتاب مفاتیح الحیاه تالیف حضرت ایت العظمی جوادی املی ( دام ظله العالی )


اهمیت سلامت دل

امیرمومنان (ع) فرمود : آگاه باشید که تنگدستی بلاست و بدتر از تنگدستی بیماری تن و بدتر از بیماری تن بیماری دل است . آگاه باشید که از جمله نعمت ها ، گستردگی ثروت است و برتر از فراوانی ثروت ، تندرستی و برتر از تندرستی سلامتی دل است (1)
و همان گرامی فرمود : هیچ دردی بر دل ها دردناک تر از گناهان نیست (2)

تاثیر سلامت دل در تندرستی

امیرمومنان (ع) فرمود : هوشیار باشید که بخشی از تندرستی ، سلامتی دل است (3) ؛ همچنین فرمود : تقوای الهی (سلامت دل ) ... درمان بیماری های بدن شماست.(4)
امام باقر (ع) فرمود : هیچ دانشی همانند دانشِ تامین کننده سلامت نیست
و هیچ سلامتی همانند سلامت دل نیست .(5)
اثر سلامت دل : خدا در قرآن می فرماید : روزی که نه مال برای انسان سودمند است و نه پسرا ؛ اما کسی که با دلی پاک از شرک و گناه نزد خدا آمده است [ قطعا از آن پاکی بهره خواهد برد ] (6)
رسول خدا (ص) فرمود : خدا به چهره و اموالتان نمی نگرد، بلکه به دل ها و کردارتان می نگرد .(7)

عوامل بیداری و مرگ دل

بیماری های دل عبارت اند از قساوت ، کوری،رین (زنگار)و ... که برای آن ها عواملی را بر شمرده اند:

پیمان شکنی
خدای متعالی فرمود : پس به سبب اینکه پیمانشان را شکستند لعنتشان کردیم و دل هایشان را سخت و حق ناپذیر گردانیدیم.(8)
زیاده گویی : رسول خدا (ص) فرمود : به راستی زیاده گویی در غیر یاد خدا دل را سخت می کند (9)

طولانی دانستن عمر
امیرمومنان (ع) فرمود : زمان را دراز نپندارید [عمرتان را طولانی ندانید ] که موجب قساوت دلتان می گردد .(10) ، چنان که اگر کار بد ، دیرپا شده و دوام یابد مایه قساوت می گردد.

لهو لعب
رسول خدا (ص) فرمود : سه چیز موجب قساوت دل می شود . گوش سپردن به لهو ، در پی شکار [تفریحی ] رفتن و رفت و آمد به دریا سلطان (11) .

زیادی ثروت
امیرمومنان (ع) فرمود: زیادی ثروت موجب تباهی دین و قساوت دل می شود .(12)

نگاه به بخیل
امیرمومنان (ع) فرمود : نگاه به بخیل قلب را سخت می کند .(13)

گفت وگوی بی حاصل
امیرمومنان (ع) فرمود : از گفت گوی بی حاصل و دشمنی بر حذر باشید که آن دو قلب ها را بیمار می کنند. (14)

عشق غیر الهی
امیرمومنان (ع) فرمود : هر کس به چیزی عشق [زمینی ] بورزد چشمش کور و دلش بیمار گردد. (15)

تکرار گناه و همنشینی با ثروتمندان خوشگذران
رسول خدا (ص) فرمود : چهار چیز دل را می میراند : گناه روری گناه و زیادی گفت و گو با زنان و در افتادن با احمق ، بدین گونه که تو بگویی و او بگوید ، در حالی که به خیر تن ندهد و همنشینی با مردگان : پرسیدند : ای رسول خدا ! مردگان کیان اند ؟ فرمود : هر توانگر خوشگذران(16)

خلوت با زنان و همنشینی با گمراهان
رسول خدا (ص) فرمود : چهار جیز مایه تباهی دل هاست : خلوت با زنان [نامحرم ] و گوش سپردن به آن ها و پذیرفتن رای آن ها و همنشینی با مردگان . سئوال شد : ای رسول خدا ! محالست با مردگان چگونه است ؟ فرمود : مجالست با هر گمراهِ رویگردان از احکام (دستورهای ) الهی. (17)

زیادن خندیدن
رسول خدا (ص) فرمود : از خنده فراوان بر حذر باش که دل را می میراند . (18)

عوامل سلامت و بهداشت دل
در قرآن و روایات اموری زنده کننده قلب و مایه ی بهداشت آن شناسانده شده اند : قرائت قرآن ، موعظه ، یاد خدا ، یاد مرگ ، اندیشه ورزی ، نور حکمت، معاشرت با صاحبان فضیلتو خرد ، گفتگوی علمی ، دیدار با نیکوکاران ، دیدار با صاحبان معرفت ، اطعام درماندگان ، مهرورزی با یتیمان ، طهارت از گناه ، تقوا ، دوری از عشق غیر الهی و...
خدای متعالی می فرماید : ای مردم ! برای شما از جانب پروردگار تان پندی هشیار کننده و درمانی برای آنچه از صفات نکوهیده در سینه ها ست ... آمده است (19)
امیرمومنان (ع) فرمود : قرآن را بیاموزید .. و در آن بیندیشید ، زیرا بهار دل هاست و از نورش شفا بجویید که شفای دل هاست (20) ؛ همچنین فرمود : معاشرت با صاحبان فضیلت موجب حیات دلهاست (21) و نیز فرمود : دیدار با نیکوکاران دل را آباد می کند (22 ) و فرمود : دیدار با اهل معرفت دل ها را آباد می کند (23) در حدیث دیگر فرمود : آبادانی دل در همنشینی با خردمندان است. (24) در وصیت خود به امام حسن (ع) نیز فرمود : تو را سفارش می کنم به ...آباد کردن دلت برای خدا .(25)
مردی نزد رسول خدا (ص) از قساوت و سختی قلب خود شکایت کرد . آن حضرت فرمود : هرگاه خواستی دلت نرم شود ، درمانده را اطعام کن و بر سر یتیم دست [ نوازش ] بکش .(26)



پاورقی ها
1- تحف العقول . ص 203؛ شرح نهج البلاغه ؛ ابن ابی الحدید، ج19. ص 337
2- الکافی .ج.ص 275
3- نهج البلاغه . حکمت 388
4- نهج البلاغه . خطبه ی 198
5- تحف العقول . ص 286
6- سوره ی شعرا . آیات 88-89
7- الامالی ، طوسی . ص 536
8- سوره مائده . آیه 13
9- بحار الانوار . ج68 . ص 281 ؛ ر.ک: الامالی ، طوسی ، ص 3
10- کتاب الخصال . ص 622
11- الفقیه .ج4.ص 366
12- تحف العقول . ص 199
13- تحف العقول . ص 214
14- الکافی . ج2 .ص 300
15- نهج البلاغه . خطبه ی 109
16- کتاب الخصال . ص 228
17- الامالی . طوسی . ص 83
18- الامالی . طوسی .ص 541
19- سوره ی یونس آیه 57
20- نهج البلاغه . خطبه ی 110
21- غرر الحکم . ص 429
22- تحف العقول . ص 80
23- غرر الحکم . ص430
24- غرر الحکم . ص 429
25- نهج البلاغه . نامه ی 31
26- مشکاة الانوار . ص 167