آیین «شاه حسین،وای حسین»در اردبیل

[صدای رسا]

این روزها، در آستانه ماه محرم، آئین شاخسی «یاشاه حسین، واحسین» با فرا رسیدن محرم با حضور عاشقان امام حسین (ع) در استان اردبیل آغاز شده است.

---

این آیین که در زبان محلی به آن شاخسی، واخسی گفته می شود، بنا بر سنت دیرینه همه ساله در دهه آخر ماه ذیحجه به عبارتی از 10روز مانده به محرم در این استان آغاز می شود. آئین شاخسی، واخسی امسال نیز در شهرهای اردبیل در حال برگزاری است اما باشکوه ترین آن در مشکین شهر برپا می شود.

شرکت کنندگان در این مراسم به ویژه جوانان و مردان در میدان شهرها و روستاها دور هم جمع می شوند و با به دست گرفتن چوب دستی به عنوان نمادی از شمشیر در دست راست، صف دایره واری می بندند و دست چپ خود را از پشت بر کمر نفر سمت چپ خود می گیرند و بدین طریق صف فشرده و مرتبی به وجود می آوردند و با زمزمه نوحه و مرثیه و مهمتر از همه یک صدا شاخسی و واخسی گویان چنان صحنه ی حزن انگیزی خلق می کنند که تماشاگران به یاد مظلومیت امام حسین(ع) و یارانش سر از پا نشناخته اشک ماتم می ریزند.

در گذشته یک ماه قبل از محرم و بیشتر از فردای عید قربان با تشکیل دسته های شاه حسینی این شکل از عزاداری آغاز می گشت، به این صورت که در هر کوی و برزنی، روسا و ریش سفیدان، مشعل آهنی بزرگی آماه می کردند، سپس آن را بر سر چوب قطور و بلندی در مرکز محله نصب می نمودند.هر مشعل، مامور و خدمه ویژه ای داشت و هم او بود که قبل از غروب آفتاب، مشعل ها را با پارچه های کهنه و گاهی نیز با چوب و هیزم پرکرده و آماده می ساخت.

چون غروب می شد، جوانان و مردان محله در آن میدان حاضر می شدند و هر یک چوب دستی بلند و محکمی همراه می آوردند، پس از انجام یک سلسله کارهای مقدماتی و یک ساعت گذشته از شب با هماهنگی رییس محله، شاه حسینی ها صف می بستند و در حالیکه حاضران چوبدستی را مثل شمشیر در دست راست می گرفتند، دست چپ را از پشت، بر کمر نفر سمت چپ خود می گرفتند و به دین طریق صف فشرده و مرتبی بوجود می آوردند.

در گذشته یک ماه قبل از محرم و بیشتر از فردای عید قربان با تشکیل دسته های شاه حسینی این شکل از عزاداری آغاز می گشت، به این صورت که در هر کوی و برزنی، روسا و ریش سفیدان، مشعل آهنی بزرگی آماه می کردند، سپس آن را بر سر چوب قطور و بلندی در مرکز محله نصب می نمودند

این کار موقعی صورت می گرفت که به مشعل هم مقداری نفت ریخته و آتش می زدند، شعله های آتش، اطراف را روشن می کرد و در پرتو نور آن صف، مردان به صورت محیط دایره بزرگی درآمده، به دور مشعل می گشتند و در جواب شعار و ابیاتی که رییس دسته(دَستهَ باشی) با آهنگ ترغیب کننده ای می خواند، همه با هم ذکر شاخسی(شاه حسین، وای حسین) سر می دادند.

اوج این مراسم در ظهر عاشورا و پس از اتمام تعزیه خوانی ظهر عاشورا می باشد که عزاداران دسته ها، «شاخسی، واخسی» گویان، پس از طی نمودن مسیری طولانی، خود را به خیمه های به آتش کشیده شده رسانده و عزاداری سوگ می کنند.

بد نیست بدانید که آئین شاخصی پارسال به نام اردبیل در فهرست آثار معنوی ثبت شد.

منبع: تبیان
برگرفته از واحد مرکزی خبر

[صدای رسا]

ماه‌های محرم و صفر در آذربایجان ماه‌هایی است که مردم استان‌اعم از شیعه و سنی و حتی اقلیت‌ها از هر حرکتی که به نوعی بیانگر سرور و طرب باشد، دوری می‌جویند.در اعتقادات محلی مردم استان توسل به دسته‌های عزاداری برای شفای بیماران از سالار شهیدان جایگاه ویژه‌ای دارد طوری که بارها مشاهده شده بیمارانی از هموطنان مسیحی مقیم شهرهای استان نیز در مسیر دسته‌های عزاداری نشسته و از شهیدان کربلا طلب حاجت کرده‌اند.

در روزهای تاسوعا و عاشورا در مناطقی از شهرارومیه که جمعیتی از اقلیت‌های دینی نیز در آن س***ت دارند مسیحیان زیادی را می‌توان یافت که همراه با دیگر مردم در مسیر عبور دسته‌ها قرار گرفته و برای امام حسین(ع) و شهدای کربلا اشک می‌ریزند.

عزاداری شهرهای آذربایجان و اردبیل با دو رسم خاص «طشت گذاری» و دسته‌های «شاخسی، واخسی» معروف است که با مرثیه‌ها و آداب خاصی برگزار می‌شود. دسته‌های عزاداری «شاخسی، واخسی» (شاه حسین، وای حسین)، بنابر سنت دیرینه آذربایجانیان، همه ساله از دهه آخر ماه ذیحجه، فعالیت خود را شروع می‌کنند. به این شکل که دسته‌های عزاداری شاخسی، واخسی، از چند روز مانده به ماه محرم، شب‌ها در حسینیه‌ها و مساجد تشکیل شده و با حضور عزاداران، در صف‌هایی طویل و زنجیروار، راهی کوچه و خیابان شده و مرثیه‌ها و اشعار مذهبی در رثای سالار شهیدان و یارانش سرمی دهند. اوج این مراسم درظهر عاشورا و پس از اتمام عزاداری ظهر عاشوراست که عزاداران، با ذکر «شاخسی، واخسی»، پس از طی نمودن مسیری طولانی نهایتا خود را به خیمه‌های به آتش کشیده شده (نماد خیمه‌های امام حسین(ع) و یارانش در کربلا) رسانده و به سوگ واقعه می‌نشینند.
طشت هایی پر از آب فرات

رسم دیگر، «طشت گذاری» یا «طشت گردانی» است که منسوب به اردبیل، به طور خاص و مردم آذربایجان به طور عام است. در این مراسم طشت‌های آب را كه رمزی از «فرات» است در مساجد و حسینیه‏ها می‏آورند. این سنت به تاسی از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) در مقابل سپاه حر است كه به روایتی، در روز 27 ذیحجه‏، آب مشك‌ها را در طشت‌ها ریخته و تمام لشكر حُر و اسبان آنها را سیراب ‏نمودند... این ‏مراسم از 3 روزمانده به محرم در مسجد جامع، مسجد اعظم و سپس در مساجد دیگر اجرا می‏شود. طشت‌های آب را بالای سرها می‏گیرند و مسجد را دور می‏زنند. مردم آب طشت‌ها را در شیشه‏هایی برای شفا و تبرك برمی‏دارند.

كی دیگر از مراسمی كه در روز تاسوعا در دسته‌‌های عزاداری اردبیل برگزار می‌شود، مراسم سنتی «شمع‌گردانی» است. در این مراسم كه از صبح روز تاسوعا تا پاسی از شب ادامه می‌یابد، مردم عزادار اردبیل به صورت گروهی از یك مسجد به مسجد دیگر و از محله‌ای به محله دیگر رفته و اقدام به روشن كردن شمع می‌كنند.
پرچم های رسمی محلات شش‌گانه

اردبیل از دیرباز به شش محله تقسیم شده است كه هركدام از این محلات پرچم مخصوص به خود را دارند كه همگی از قدمت بیشتری برخوردارند. این پرچم ها عموماً به شكل سه ضلعی قائمند و در جنس های متفاوت مانند ترمه و مخمل بوده و دارای نقش و نگار خاص و منحصر به فردند. از مهم ترین آنها بیرق محله گازران است كه اهدایی نادرشاه افشار بوده و با خطوط عالی نوشته و زردوزی شده است. این پرچم هر سال در روز تاسوعا جهت مشاهده عموم در جای مخصوص قرار داده می شود. بیرق دیگر مربوط به محله طوی است كه از دو مثلث قائم الزاویه به هم متصل تشكیل یافته و جنس آن از شال است. مردم اردبیل به بیرق محلات شش گانه اهمیت خاصی قائلند و آنها را مایه آبرو و احترام محله خود و شعب مربوطه به حساب می آورند.

بازار تبریز، کانون عزاداری

بازار تبریزکانون عزاداری‌هاست و تیمچه های بازار که بالغ بر 60 تیمچه است سیاه پوش شده و در اکثر تیمچه ها بعد از احسان صبحانه هر روزچند روحانی بالای منبر رفته و از فلسفه محرم و عاشورا و اهداف قیام ابا عبدالله الحسین سخن گفته و روضه خوانی و مرثیه سرایی می شود. محلات مختلف تبریز دارای پرچمهای مخصوصی هستند که قدمت بعضی از این پرچمها به 120 سال پیش می رسد.‏

در سحرگاه روز سوم شهادت امام(ع) که در ارومیه به آن "اهل قبیله" گفته می‌شود در برخی از مناطق تعدادی از جوانان در حالی که لباس‌های عربی به تن کرده‌اند از مساجد خارج شده و اشعاری را به مضمون زیر می‌خوانند "ای اهل قبیله برویم جسم بی‌سر و بی‌کفن امام حسین (ع) را دفن کنیم."

منبع: تبیان