اهمیت سفر

[بهمن پور]

سبک زندگی اسلامی از کتاب مفاتیح الحیاه تالیف حضرت ایت العظمی جوادی املی ( دام ظله العالی )

اهمیت مسافرت

امیر مومنان ( ع ) می فرماید: مسافرت کنید که در آن پنج فایده است : اندوه زدایی ، درآمدزایی، داشن افزایی ، ادب آموزی و همرامی با شرافتمند (1)
رسول خدا (ص) می فرماید:: سه دعا بی تردید مستجاب است : دعای مظلوم ، دعای مسافر و دعای پدر برای فرزندش (2)
امیر مومنان (ع) می فرماید : شخص نباید به سفری رود که در آن بر دین و نمازش هراسان است (3)

آداب سفر

دعا و صدقه
رسول خدا ( ص) هنگامی که به سفر می رفت ، چنین دعا می کرد : اَللّهُمَّ اِنّیِ اَعُوذ بَکَ مِن وَ عَشَاءِ السَّقَرِ وَ کَاَبةِ المُنقَلَبِ وَسُوءِ المَنظَرِ فیِ الاَهلِ وَالمالِ وَ الوَلد : خدایا ! از سختی سفر و اندوه دوری و سرگردانی ودر بدریو بد منظری درباره خاندان و مالو فرزند و به تو پناه می برم .(4)
امیر مومنان (ع) هنگام سفر می گفت :... اللَّهُمَّ اَنتَ الصَّاحبُ فیِ السَّفَرِ وَ انتَ الخَلیفَةُ فیِ الاَهلِ وَ لا یَجمَعُهُما غَیرُکَ ؛ لاَنَّ المُستَخلَفَ لایَ***ُ مُستَصحَباً لا یَکُونُ مُستَخلَفاً (5)
در فقه الرضا (ع) آمده است که : هرگاه قصد سفر حج کردی خاندانت را گرد آوری و دو رکعت نماز بگذار و خدا را تمجید کن و بر پیامبر (ص) درود فرست و دستانت را به دعا بلند کن وبگو " اللَّهُمَّ اِنِّی اَستَودِعُکَ الیَومَ دینی وَ نَفسی وَ مالی و اَهلی وَ وُلدی و جَمیعَ جِیرانی و اِخوَانِنا المُومِنِین الشَّاهِدَ مِنَّا و الغائِبَ عَنَّا : خدایا ! من امروز دین و جان و مال و خاندان و فرزندان و همه همسایگان و برادران مومن حاضر و غایب را به تو می سپارم . (6)
امام صادق (ع) می فرماید: سفرت را با صدقه آغاز کن و آیة الکرسی بخوان (7)

زمان سفر
رسول خدا (ص) می فرماید : شبانه مسافرت کنید ، زیرا زمین آن گونه که در شب پیموده می شود در روز طی نمی شود . (8)
رسول خدا (ص) سفر دریایی را هنگام طوفان ناپسند می شمرد (9)
امام صادق (ع) می فرماید : رسول خدا (ص) از اینکه کردی شبانه از سفر نزد خانوادش بازگردد نهی فرمود : مگر اینکه پیش تر آنان را خبردار کند (10)
امام صادق (ع) می فرماید : مسافر ، روز شنبه مسافرت کند ؛ حتی اگر سنگی در روز شنبه از کوهی فرو غلتند ، خدا آن را به جایش بازگرداند (11)

لوازم سفر

رسول خدا (ص) می فرماید : نشانه شرافت و شخصیت فرد این است که هنگام سفر توشه اش خوب و دلپسند باشد . (12)
رسول خدا (ص) می فرماید : توشه مسافر خواندن سرود و شعر است ، مادامی که یاوه و بیهوده نباشد (13)
راوی می گوید: هرگاه پیامبر (ص) مسافرت می کرد پنج چیز را همراه می برد : آیینه ، سرمه دان ، شانه ، مسواک و قیچی(14)
به فرموده امام صادق ( ع) لقمان به پسرش سفارش کرد: ای پسرم ! در مسافرت این وسایل را همراه داشته باش: شمشیر ، کفش، عمامه ، چادر (خیمه ) ،مَشک ، نخ و سوزن خیاطی ، ابزار و داروهای مورد نیازخود و همراهان . (15 )
امام صادق (ع ) می فرماید : از آداب و لوازم سفر ، به همراه داشتن توشه فراوان و خوب و بخشش آن به همسفران است و نیز رازپوشی پس از سفر و شوخی هایی که موجب خشم خدا نباشد .(16)

خداحافظی
رسول خدا (ص) می فرماید : هرگاه سفر می کنید با برادران دینی خود خداحافظی کنید ، زیرا خدا در سایه دعای آنان برایتان برکت قرار می دهد .(17)
امیرمومنان (ع) می فرماید: هنگام مسافرت با برادران دینی خود وداع کنید (و آنان را معطل نکنید ) چرا که مسافر باید برود و بدرقه کننده نیز باید برگردد . (18 )
دعای بدرقه
رسول خدا (ص) هنگامی که جعفر طیار را به سوی حبشه بدرقه می کرد این کلمات را توشه راهش قرار داد : اللَّهُمَّ الطُف بِهِ فیِ تَیسیر کُلَّ عَسیر،فَاَنَّ تَیسیرَ العَسیرِ عَلَیکَ یَسیرٌ ،اِنَّکَ عَلی کُلَّ شَی ءٍ قَدیرٌ. اَسَالُکَ لَهُ الیَسرَ وَالمُعَافَاةَ الدَّائِمَةَ فیِ الدُنیا و الاَخِرةِ : خدایا ! در حل مشکلات و سختی ها به او عنایت کن ، زیرا آسان ساختن بر تو آسان است و تو بر هر چیزی توانایی ، از تو برای او آسایش و عافیت دائم در دنیا و آخرت می خواهم (19 )
هرگاه رسول خدا (ص) با مسافری وداع می کرد دست او را می گرفت و این چنین برایش دعا می کرد :"اَحسَنَ اللهُ لَکَ الصَّحابَةَ و اکمَلَ لَکَ المَعُونةَ و سَهَّلَ لَک الحُزُونَةَ و قَرَّبَ لَکَ البَعیدَ و کَفَاکَ المُهِمَّ و حَفظَ لَکَ دینَکَ و اَمانَتَکَ و خَوَاتیمَ عَمَلِکَ و وَجَّهَکَ لِکُلَّ خَیرِ ، عَلیکَ بِتَقوَی اللهِ استَودعِ اللهَ نَفسَکَ سِر عَلَی بَرَکَةِ اللهِ عَزَّوَجلَّ ؛ خدا برای تو همراهی و مصاحبت را خوش و نیکو قرار دهد و بطور کامل تو را یاری کند و ناهمواری را برایت آسان سازد و دور را برایت نزدیگ گرداند و نیازهایت را برآورده و امانت و دینت راحفظ کند و پایان کارت را نیکو گرداند ، و تو را به هر خیری رهنمون سازد. بر تو باد به تقوای الهی خود را به خدا بسپار و به امید برکت خدای بزرگ حرکت کت (20)

توقف کوتاه در بین راه

رسول خدا ( ص) می فرماید: هرگاه به مسافرت می روید در منزلگاه توقفی کوتاه داشته باشید . (21)
امام باقر(ع) می فرماید : هرگاه در زمین سر سبز و خرم سفر می کنید به آرامی سیر کنید و هرگاه زمین خشک و بی حاصل را می پیماید به سرعت بگذرید . (22)

تقسیم هزینه در سفر گروهی
رسول خدا (ص) می فرماید : از آداب سفر این است که همسفران هزینه سفر را پیشاپیش جدا و مشخص کنند که مایه آرامش خاطر و نیکجوی آن هاست . (23)

همسطحی همسفران به لحاظ مالی

حسین بن ابی علاء گوید : گروهی بیست و چند نفره از مومنان به قصد مکه خارج شدیم و در میان راه ، در هر منزلی که توقف می کردیم ، برایشان گوسفندی می کشتم . وقتی به محضر امام صادق (ع) رسیدم فرمود : ای حسین ! تو مومنان را خوار کردی ! عرض کردم و از چنین کاری به خدا پناه می برم . فرمود : به من خبر رسید که تو در هر منزلگاهی برای آن ها گوسفندی می کشتی ؟ گفتم : من جز خدا مقصودی نداشتم . فرمود : مگر نمی دانستی که برخی از آنان هم دوست داشتند کار تو را انجام دهند ولی توان مالی نداشتند و این ، موجب شد که او نزد خود احساس خواری کند ؟ گفتم : از خدا مغفرت می طلبم و تکرار نمی کنم (24)
امام باقر (ع) می فرماید : با همسطح خود همسفر شود ، زیرا سفر یا کسی که هزینه تو را می دهد مایه خواری مومن است . (25)
امام صادق (ع) می فرماید : با کسی مسافرت من که مایه زینت تو باشد ؛ نه اینکه تو مایه زینت او باشی . (26)
امام صادق (ع) می فرماید : همسفرانی بر گزینید که دخل و خرجشان با شما همسانی داشته باشد تا خوار نشوید . (27)
نکته : پیام اینگونه احادیث ایت است که در صورت امکان ، هر کسی با همسطح اقتصادی خود سفر کند .

سوغات : امام صادق (ع ) می فرماید : هنگام بازکشت از سفر برای خانواده خود سوغات بیاورید ؛ هر چند قطعه سنگی باشد . (28)



پاورقی ها
1-دیوان منسوب به امیر مومنان (ع) ص 139 مستدرک الوسایل .ج8.ص115
2-النوادر/ج5/ص5
3-کتاب الخصال . ص 630
4-مصباح المتهجد . ص674.675
5-نهج البلاغه . خطبه 46
6-فقه الرضا (ع) ص 215. مستدرک الوسایل /ج8/ص121
7-الکافی /ج4/ص283
8-تنبیه الخواطر و نزهة النواظر /ج1/ص34
9-الفقیه /ج3/ص557
10-المحاسن /ص377
11-الکافی /ج8/ص143
12-الکافی /ج8/ص303
13-الجفریات /ص158/مستدرک الوسایل /ج8.ص213
14-مکارم اخلاق /252
15-الامان /ص54
16-الفقیه /ج2/ص294
17-الجامع الصغیر /ج1/ص89
18-الفقیه/ج2/ص275
19-مکارم الاخلاق / ص249
20-الفقیه /ج2/ص276
21-الاجامع الصغیر /ج1/ص 129
22-الفقیه/ج2/ص 290
23-الفقیه /ج2/ص 278
24-مستدرک السرائر/ج1/ص578
25-الکافی /ج4/ص 286
26-الفقیه /ج2/ص 278
27-الکافی /ج4/ص 278
28-تفسیر العیاشی /ج1/ص 277